Narodowy Dzień Zwycięstwa Powstania Wielkopolskiego

1 października 2021 r. Sejm RP przyjął ustawę w myśl której na dzień 27 grudnia ustanowiony został Narodowy Dzień Zwycięstwa Powstania Wielkopolskiego. Preambuła ustawy mówi – „W hołdzie bohaterom — uczestnikom narodowego zrywu z lat 1918–1919, którzy wyzwolili Wielkopolskę spod panowania niemieckiego i przyłączyli ją do odrodzonej Rzeczypospolitej”. Powstanie Wielkopolskie wybuchło 27 grudnia 1918 r. w Poznaniu. Bezpośrednią jego przyczyną była wizyta w tym mieście wybitnego pianisty, męża stanu Ignacego Jana Paderewskiego. Jego przyjazd 26 grudnia był okazją do zorganizowania manifestacji patriotycznej.

Narodowy Dzień Zwycięstwa Powstania Wielkopolskiego

26 grudnia 1918 Ignacy J. Paderewski przyjeżdża do Poznania. O godz. 20.00 do stolicy Wielkopolski przyjeżdża Ignacy Jan  Paderewski, któremu towarzyszy żona Helena, sekretarz oraz członkowie brytyjskiej misji wojskowej. Wśród wiwatującego tłumu, pianista i polityk dotarł do Hotelu Bazar. Tam artysta wygłosił do zebranych przemówienie.

Źródło: dzieje.pl

27 grudnia 1918 Wybuch Powstania Wielkopolskiego W obliczu eksplozji nastrojów propolskich, Niemcy zorganizowali własną manifestację.  W południe przed gmachem Opery zgromadzono młodzież gimnazjalną. Następnie późnym popołudniem manifestacja Niemców przeszła ulicami miasta z Jeżyc do centrum miasta. Śpiewano pieśni nacjonalistyczne, zdzierano polskie i alianckie flagi. Polacy pod Hotelem Bazar zagrodzili im drogę. Wtedy doszło do zamieszek spowodowanych przypadkowym strzałem. Walki ogarnęły Poznań i inne rejony Wielkopolski. W tym dniu zginęło 7 osób, a ok. 30 odniosło rany.

Powstanie Wielkopolskie – Leon Prauziński

28 grudnia 1918 Kapitan Stanisław Taczak pierwszym dowódcą powstania

Źródło: IPN

29/30 grudnia 1918 Brawurowa akcja kościańskich skautów Kompania Rezerwy Skautowej w Kościanie przeprowadziła akcję pod krypt. „Wolność”, w wyniku której z magazynów niemieckiego II batalionu zapasowego 37 pułku piechoty wykradziono broń  m.in. 6 ciężkich i 12 lekkich karabinów maszynowych, ok. 800 karabinów i 107 pistoletów. Zdobyta broń została wykorzystana m.in. przez oddział powstańcze z Krzywinia i Wielichowa. Przejęto władzę wojskową i administracyjną nad miastem.

Kościańscy skauci w trakcie ćwiczeń. źródło: Muzeum Regionalne w Kościanie

31  grudnia 1918 Kolejne zdobycze na terenie Poznania i Wielkopolski Niemiecki garnizon w Śremie złożył broń. W ręce powstańców dostała się znaczna ilość broni i amunicji m.in. 48 ciężkich karabinów maszynowych oraz 1500 karabinów. Powstańcy opanowali Ostrów Wielkopolski i Rogoźno.

Powstańcy wielkopolscy. Źródło: IPN

1 – 6 stycznia  1919 Marsz na Inowrocław

Źródło: IPN

5 stycznia  1919 Walki o Inowrocław Ppor. Paweł Cyms na czele wojsk, w skład których wchodzili powstańcy z Barcina, Gniezna, Kruszwicy, Miłosławia, Mogilna, Strzelna, Trzemeszna, Włocławka, Wrześni, zdobywa Inowrocław. Poległo ok. 40 powstańców a 120 odniosło rany.

Kapitan Paweł Cyms.  Źródło: ze zbiorów Rafała Cymsa

10 stycznia  1919 Pogrzeb powstańców w Inowrocławiu W Inowrocławiu odbył się pogrzeb 13 poległych powstańców, który przerodził się w manifestację patriotyczną. W uroczystości wzięło udział 10 tys. mieszkańców oraz 2 tys. powstańców. Kazanie wygłosił ks. Julian Wilkans – kapelan wojsk powstańczych.

Tablica poświęcona poległym powstańcom w Inowrocławiu. Źródło: IPN

15 stycznia  1919 Dekret Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej w sprawie gen. Józefa Dowbora Muśnickiego Komisariat NRL wydał dekret o mianowaniu gen. J. Dowbora Muśnickiego  „Głównodowodzącym wszystkich Sił Zbrojnych Polskich byłego Zaboru Pruskiegoˮ.

gen. J. Dowbór Muśnicki. Źródło: IPN

25 stycznia  1919 Zniesienie pruskich przepisów ograniczających naukę w języku polskim Wojciech Trąmpczyński, jako prezes prowincji poznańskiej, wydał rozporządzenie znoszące pruskie regulacje zabraniające nauki w języku polskim. Przepisy obowiązywały na terenie zajętym przez wojska powstańcze.

Wojciech Trąpmczyński. Źródło: dzieje.pl

5 lutego  1919 Zdobycie przez powstańców Rynarzewa. Ostateczne zdobycie Rynarzewa ustabilizowało sytuację powstańców na froncie północnym dowodzonym przez ppłk. Kazimierza Grudzielskiego. Późniejszy zmasowany kontratak Niemców się nie powiódł, a powstańcy 18 lutego zdobyli ich pociąg pancerny, który ochrzcili imieniem „Danutaˮ.

Pociąg pancerny „Danuta”. Źródło: IPN

9 lutego  1919 Płk Władysław Anders szefem sztabu Wojsk Wielkopolskich

płk. Władysław Anders.  Źródło: IPN

16 lutego  1919 Rozejm w Trewirze W Trewirze (Nadrenia-Palatynat)  zostało zawarte porozumienie między Niemcami i państwami Ententy, w sprawie rozejmu, który potwierdzał zdobycze  powstańców. W warunkach rozejmu na obszarze objętym Powstaniem napisano m.in.: „Niemcy powinni niezwłocznie zaprzestać wszelkich działań ofensywnych przeciwko Polakom w Poznańskiem i we wszystkich innych okręgach”.

Podoficerowie-17-Pułku-Ułanów-Wielkopolskich.  Źródło: Wielkopolskie Muzeum Niepodległości

28 czerwca 1919 Podpisanie Traktatu Pokojowego w Wersalu. Ostateczne zwycięstwo przypieczętował podpisany 28 czerwca 1919 r. traktat wersalski, w którego wyniku do Polski powróciła — z wyjątkiem skrawków — prawie cała Wielkopolska. Powstanie zakończyło się sukcesem.

 Źródło: polityka.pl

Opracował: mgr Marcin Karło Źródła: ipn.gov.pl, dzieje.pl, polityka.pl, wmn.poznan.pl, onet.pl, muzeum, koscian.pl